Zaimek względny
Zaimek względny to część mowy, której zadaniem jest wprowadzenie zdania podrzędnego, odnosząc się do wspomnianych wcześniej pojęć, osób, sytuacji. W ęzyku włoskim wyróżniamy kilka takich zaimków, wśród których: che, cui, chi, dove, quanto.
Zaimek względny "che"
"Che" jest zaimkiem nieodmiennym, co oznacza, iż w każdym rodzaju i liczbie ma taką samą formę. Jest równoznaczne z zaimkami: il quale, i quali, la quale, le quali. Może zastąpić w zdaniu podmiot. Przykłady:
Marco ha incontrato una delle sue amiche che frequentava la stessa scuola.
Marco spotkał jedną ze swoich przyjaciółek, która chodziła do tej samej szkoły.
Abbiamo perso i soldi che ci hanno regalato i nostri genitori.
Zgubiliśmy pieniądze, które sprezentowali nam nasi rodzice.
Jak widać w powyższych przykładach, zaimek "che" może zastępować podmiot - zdanie pierwsze lub wprowadzać dopełnienie zdania względnego - zdanie drugie. Jeśli jednak zaimek "che" poprzedzilibyśmy rodzajnikiem określonym, zmienia ono swoje znaczenie:
Francesco si comporta sempre bene il che dimostra la sua responsabilità.
Francesco zawsze dobrze się zachowuje, co pokazuje jego odpowiedzialność.
Przyimek "che" mógłby też zostać poprzedzony rodzajnikiem ściągnięty, jak w poniższym przykładzie:
Mi hai detto tutta la verità sull'incidente del che ti ringrazio.
Powiedziałeś mi całą prawdę na temat wypadku, za co ci dziękuję.
Zaimek względny "cui"
Zaimek ten jest nieodmienny i zazwyczaj poprzedzony przyimkiem. Zobaczmy zilustrowanie powyższej reguły na przykładach:
Mi hai portato il giornale di cui (del quale) avevamo parlato la settimana scorsa?
Przyniosłaś mi ten dziennik, o którym rozmawialiśmy w zeszłym tygodniu?
Ci sono persone con cui (con le quali) non si può parlare apertamente.
Są osoby, z którymi nie można otwarcie rozmawiać.
Jak widzimy w przedstawionych zdaniach, zaimek "cui" można byłoby zastąpić zaimkami względnymi poprzedzonymi rodzajnikami ściągniętymi (np. del quale, con le quali). W miejsce wyrażenia przyimkowego "a cui" bardzo często używamy samego zaimka "cui", pozbawionego przyimka, np.:
Lui si riflette tutto il tempo chi è stata la persona cui ho telefonato oggi.
On zastanawia się cały czas, kim była osoba, do której dziś zadzwoniłam.
Zaimek względny "chi"
Chi non lavora, non mangia.
Kto nie pracuje, ten nie je.
Chi non vuole andare a scuola può rimanere a casa.
Kto nie chce iść do szkoły, może zostać w domu.
Zaimek względny "dove"
Zaimek ten jest względny jeśli określa relację pomiędzy zdaniem nadrzędnym a zdaniem podrzędnym; w innych wypadkach funkcjonuje jako przysłówek miejsca. Przykłady:
Mi sono seduto a un tavolo dove aspettavo Monica.
Usiadłem sobie przy stole, gdzie czekałem na Monikę.
Ci siamo incontrati davanti al bar dove lavora mia sorella.
Spotkaliśmy się przed barem, w którym pracuje moja siostra.
Zaimek względny "quanto"
Pełni on rolę zaimka względnego, jeśli został użyty w znaczeniu "quello che", w innych wypadkach jest pytajnikiem (ile?) albo służy do porównywania cech (tanto...quanto - taki...jak). Przykłady zdań, w których "quanto" jest zaimkiem względnym, przedstawiamy poniżej:
Abbiamo ascoltato quanto (quello che) volevate.
Wysłuchaliśmy tego, co chcieliście.
Il medico ha ricevuto quanti (quelli che) sono venuti.
Lekarz przyjął tych, którzy przyszli.