di Francesco Alberoni
I giovani di entrambi i sessi sono sempre stati creativi, irrequieti, ribelli, perché è loro compito cambiare, creare il nuovo. I giovani maschi, in particolare, sono sempre stati violenti, si sono sempre divertiti a lottare fra di loro e a formare bande. Le ragazze hanno sempre dato più importanza alla bellezza e all'amore. Ogni volta la società ha cercato di imbrigliare e di indirizzare la loro energia verso uno scopo collettivo. La nostra società democratica e pacifica fa più fatica perché si è verificata una frattura molto forte fra generazioni. A 11, 12 anni i ragazzi e le ragazze entrano in quella che ho chiamato l'internazionale giovanile, una società a se stante, con proprie mode, propri modelli, propri idoli, con un sistema di comunicazione — email, blog su Internet, sms con un linguaggio in codice — da cui gli adulti sono esclusi. Arrivati a 16, 18, escono la notte, vanno in discoteca, bevono e prendono droghe. Alcuni passano il tempo davanti ai videogiochi, non studiano e non lavorano. Le famiglie contano molto sugli affetti, sull'amore reciproco, ma sono in difficoltà.
Arriviamo così al problema essenziale. La nostra società sta per affrontare gravissime sfide economiche e di integrazione sociale in un mondo globalizzato e competitivo. Cosa fare per stimolare, far esprimere l'energia e la creatività giovanile impedendo però che diventi forza distruttiva, dissipazione, ma si incanali verso una meta costruttiva?
Non abbiamo a disposizione che la scuola. Ma le nostre sono ancora le vecchie scuole progettate per l'insegnamento in aula mezza giornata. Oggi avremmo bisogno di college diurni in cui i ragazzi entrano alle 8 del mattino ed escono alle 7 di sera. Una scuola dove oltre allo studio tradizionale fanno ginnastica, sport, teatro, cinema, musica, e dove imparano anche attività artigianali di cui la società ha un assoluto bisogno come, per esempio, l'elettricista, l'idraulico, il falegname, il cuoco, il giardiniere, per cui escono avendo già un mestiere. Una scuola che richiede insegnanti preparati, motivati, pagati bene, che credono nel loro compito educativo e a cui sono stati restituiti l'autorevolezza e il potere necessari.
Certo, si tratta di un impegno — anche economico — colossale, che non può essere realizzato in un istante. Ma se non ci si mette su questa strada avremo delle famiglie sempre più in difficoltà, dei giovani sbandati e gravi problemi di sviluppo economico.
Młodzi obojga płci byli zawsze kreatywni, ożywieni, zbuntowani, bo ich zadaniem jest zmieniać, tworzyć coś nowego. Młodzi mężczyźni, w szczególności, byli zawsze gwałtowni, bawili się walcząc między sobą i tworząc bandy, zgraje. Dziewczyny cały czas więcej uwagi poświęcały pięknu i miłości. Społeczeństwo próbowało powstrzymać i skierować ich energię w jakiś wspólny, zbiorowy cel. Nasze społeczeństwo, demokratyczne i pokojowe, wkłada więcej wysiłku, bo potwierdziło się swego rodzaju międzypokoleniowe załamanie. W wieku 11, 12 lat chłopcy i dziewczęta wchodzą w coś, co nazwałem pewną międzynarodową strukturą młodych, społecznością dla samej siebie, z własnymi modami, własnymi modelami, własnymi idolami, z pewnym systemem komunikacji - przez e-maile, internetowe blogi, smsy pisane jakimś językiem kodów - z którego dorośli są wykluczeni. Dochodząc do wieku lat 16, 18 młodzi wychodzą nocą, chodzą do dyskoteki, piją i zażywają narkotyki. Niektórzy spędzają czas przy grach wideo, nie uczą się i nie pracują. Ich rodziny liczą na pewne przywiązanie, na wzajemną miłość; są jednak w trudnej sytuacji.
Docieramy w ten sposób do fundamentalnego problemu. Nasze społeczeństwo niedługo będzie musiało stawić czoła bardzo poważnym wyzwaniom ekonomicznym i socjalnej integracji w zglobalizowanym, konkurencyjnym świecie. Co zrobić, aby pobudzić, pozwolić wyzwolić tę energię i młodzieńczą kreatywność, nie dopuszczając jednak, aby przerodziła się w jakąś destrukcyjną siłę, rozproszenie, ale by skierować ją w pewien pozytywny, konstruktywny cel?
Mamy do dyspozycji jedynie szkołę. Ale nasze szkoły są jeszcze szkołami ukierunkowanymi na półdniowe nauczanie w salach. Dziś potrzebowalibyśmy jakichś szkół dziennych, do których młodzież wchodzi o 8 rano i wychodzi o 7 wieczorem. Jedna szkoła powinna, oprócz tradycyjnego nauczania, prowadzić gimnastykę, zajęcia sportowe, posiadać teatr, kino, umożliwić słuchanie muzyki, a także powinna uczyć zarazem zajęć rzemieślniczych, których społeczeństwo niewątpliwie potrzebuje, jak na przykład: elektryk, hydraulik, stolarz, kucharz, ogrodnik, szkoła, z której uczniowie wychodziliby, mając już jakiś zawód. Jedna szkoła, która wymaga nauczycieli przygotowanych, zmotywowanych, dobrze opłacanych, którzy wierzą w swój edukacyjny obowiązek oraz którzy obdarzeni zostali koniecznymi autorytetem i władzą.
Oczywiście, chodzi tu o pewien obowiązek - również ekonomiczny - olbrzymi, który nie może zostać zrealizowany w jednym momencie, chwili. Ale jeśli nie postawimy na tę drogę, będziemy mieli w dalszym ciągu rodziny w trudniejszych sytuacjach, młodych zbaczających z drogi i poważne problemy z gospodarczym rozwojem.